Nickerie

Nickerie.Net, maandag 14 augustus 2006

Terrorisme

’Natte bom’ zet beveiligers aan het werk

Louis Cornelisse

Met een klein flesje een vliegtuig opblazen

Sander Becker

Met een vloeibaar explosief kom je gemakkelijk langs de strenge beveiliging van een luchthaven. Elf jaar geleden demonstreerden moslimterroristen dat voor het eerst. Toch werd ook hun aanslag destijds verijdeld.

Passagiers op de Britse vliegvelden kregen gisteren te maken met een opmerkelijke veiligheidsmaatregel: ze mochten geen vloeistof mee aan boord nemen. Blikjes frisdrank, flesjes lensvloeistof en potjes crème of gel moesten achterblijven. Vloeibare medicijnen en babymelk mochten pas mee na een ’echtheidscontrole’.

Wat schuilt er ineens voor gevaar in vloeistoffen? Welnu, sommige kunnen exploderen, net als vaste stoffen en gassen.

Berucht is vooral nitroglycerine: een kleurloze, olieachtige en giftige vloeistof die een heftige knal kan geven. Toen dit spul halverwege de 19de eeuw ontdekt werd, bleek het bij de minste of geringste schok te ontploffen, reden waarom er al snel allerlei stabiliserende stoffen aan werden toegevoegd. Zo ontstond het vaste dynamiet.

Maar vloeibare explosieven op basis van nitroglycerine bestaan ook nog altijd.

Die worden gebruikt bij de sloop, als springlading in nauwe spleten.

Het is onbekend of de terroristen werkelijk nitroglycerine wilden gebruiken of toch een van de vele andere vloeibare explosieven.

Maar het zou zeker geen slechte keuze zijn geweest, verklaart Albert van der Steen, explosie- en veiligheidsexpert bij TNO Defensie en Veiligheid. „Je komt er normaal gesproken zo mee door de controle van de handbagage. En als je deze vloeistof goed gebruikt, op een manier die ik niet nader wil toelichten, dan heb je aan een klein flesje genoeg om een vliegtuig op te blazen. Je hoeft in feite maar een klein gaatje in de romp te veroorzaken en dan scheurt ie vanzelf verder open.

Zo’n vliegtuig is een heel zwakke constructie.”

Dat had Ramzi Yousef ook al bedacht. In 1995 beraamde deze moslimterrorist het zogeheten plan-Bojinka (Servo-Kroatisch voor ’o n t p l o ff i n g ’). Dit bestond eruit dat hij in de Verenigde Staten een reeks vliegtuigen wilde laten neerstorten met behulp van nitroglycerine, verstopt in flesjes lensvloeistof.

De aanslag, gepland voor januari 1995, werd uiteindelijk verijdeld nadat er brand was uitgebroken in Yousefs huis op de Filippijnen, dat was omgebouwd tot bommenlab.

Behalve explosief materiaal heeft een bom ook een ontstekingsmechanisme nodig: vaak een constructie met ijzerdraadjes en batterijen. Hoe krijg je die ongezien aan boord?

Geen probleem, toonde Yousef begin jaren negentig al aan. Een batterij en een ijzerdraadje pasten makkelijk in zijn schoenzool. En als hij kleding met veel metalen knopen aantrok, mocht hij met een begripvol knikje de piepende metaaldetector passeren. Ook Van der Steen koestert op dit vlak weinig illusies. „Een ontstekingsmechanisme kan zo klein zijn dat een metaaldetector het niet eens opmerkt.”

Is de beveiliging op vliegvelden kortom zo lek als een mandje? Het heeft er alle schijn van, al schetst Van der Steen een genuanceerder beeld. „Koffers voor het bagageruim worden uitvoerig gecontroleerd, ook met chemische detectie; explosieven komen daar niet zomaar doorheen. Maar bij de handbagage letten de medewerkers meestal alleen op batterijen en ijzeren constructies, niet op chemicaliën. En het valt al helemaal moeilijk na te gaan wat passagiers allemaal op hun lichaam dragen.”

Toch maar goed dat er bij de inlichtingendiensten af en toe iemand oplet.

Schiphol (NL) - Luchthaven Schiphol geldt als een van de veiligste instapplaatsen ter wereld. Met een pistool of bom door de controle glippen lijkt onmogelijk. De controle van de handbagage is echter wel de achilleshiel. De terreurdreiging in Londen zet ook Nederlandse beveiligers op scherp.

Veiligheidsfunctionarissen – zeker op luchthavens – gaan uit van ’als-vragen’. Sinds gisteren heeft de internationale vliegwereld er weer een paar bij: Als de in Engeland opgepakte vermoedelijke terroristen echt een vloeibaar explosief naar een luchthaven hadden gebracht, waren ze dan daadwerkelijk met hun bommen aan boord van een vliegtuig gekomen? En: Hadden ze een mechanisme mee kunnen smokkelen om de explosieve stof te laten ploffen?

Of het voornemen van de gearresteerden écht zo serieus en haalbaar was zoals Scotland Yard beweert, doet er voor veiligheidsexperts niet meer toe. De wereldwijde airport security is wel zo opgeschrikt door het bericht over de ’natte bom’ dat de mogelijkheid om op deze manier een terreurdaad te plegen zeker onder de loep genomen zal worden.

Tenslotte worden de experts betaald om alle mogelijke trucs te voorzien die kwaadwillenden kunnen bedenken.

Sinds in 1988 een Boeing boven het Schotse plaatsje Lockerbie tot ontploffing werd gebracht, is de controle op explosieven in bagage bestemd voor het ruim overal opgevoerd.

Op Schiphol gebeurt de controle met een scan. Wanneer er iets opvallends wordt opgemerkt, wordt de koffer vervoerd naar de ’bomkelder’.

Daar wordt de inhoud van de koffer onderzocht. De apparatuur voor het scannen van bagage is overigens in staat om de aanwezigheid van (gevaarlijke) chemische stoffen op te sporen. Hoewel het verstoppen van wapens in ruimbagage geen direct gevaar oplevert voor passagiers in de cabine van het vliegtuig, is het toch opmerkelijk hoeveel wapens de Marechaussee daarin ontdekt.

Jaarlijks worden ruim 3000 stiletto’s, dolken, boksbeugels en busjes pepperspray aangetroffen.

De lijst met verboden objecten die de luchthaven hanteert is fors!

Naast voor de hand liggende goederen, zoals messen en pikhouwelen, hengels en hockeysticks, staat ook op de lijst dat aanstekers of batterijen die kunnen lekken niet mee mogen.

Ook een skateboard of tennisracket zijn verboden. Toch slippen die objecten ertussendoor. Voor vluchten naar de Verenigde Staten gelden niet meer verboden. Wel wordt veel strikter de hand gehouden aan de verboden. Een biljartkeu moet echt naar het bagageruim of gaat niet mee.

De zwakke plekken in het veiligheidssysteem zijn vooral te vinden bij de controle van de passagier en zijn bagage. Het ritueel is alom bekend.

De handbagage gaat op de lopende band door de röntgenapparatuur.

Op een scherm is in contouren te zien wat er in de tas zit. Een leek kan nog net een schaar en een scheerapparaat ontdekken. Een getraind oog ziet veel meer. Als er iets verdachts wordt opgemerkt, gaat de tas open. Een scherpe schroevendraaier die meer wegheeft van een priem, wordt in beslag genomen.

Klein grut, zoals sleutels, mobiele telefoon, riem, gaat in het welbekende bakje door de X-ray.

De handbagage- en poortjescontrole voor de passagier worden gezien als een achilleshiel van het hele systeem.

Het poortje gaat piepen als het metaal signaleert. Daarna kan de beveiliging gaan fouilleren of met een handmatige detectie de passagier aftasten. Wat hier speelt, is de druk die op de beveiligers wordt gelegd. Jaarlijks werkt Schiphol 58 miljoen reizigers af. Lange rijen voor de bagagecontrole is slechte reclame voor de luchthaven.

Bovendien leert de ervaring van particuliere beveiligers dat er in 99 van de 100 piepjes niets kwalijks boven water komt. En bij die ene piep waar wat wordt aangetroffen, blijkt het in 99 van de 100 gevallen ook nog eens om iets onschuldigs te gaan. De controle van passagier en handbagage is kortom mensenwerk.

Zou het plan om ’ongekende dood en vernietiging’ te veroorzaken, zoals de Londense politie het uitdrukte, via Schiphol een kans hebben gemaakt?

Die ’als-vraag’ zullen deskundigen pas kunnen beantwoorden als meer bekend is over de methode en techniek die de opgepakte Britten hadden bedacht. Zeker is dat de controle op handbagage niet gespitst is op vloeibare chemicaliën.

Er wordt gespeurd naar steekwapens of onderdelen waarmee messen en dolken gemaakt kunnen worden.

De controles zijn verder gericht op het opsporen van (klassieke) bommen.

De ’natte bom’ is een nieuw fenomeen dat experts voor de ’als-vraag’ stelt: hoe ontdek je zo’n explosief. De overheid heeft wel ervaring met het opsporen van verstopte vloeistoffen. In de Rotterdamse haven worden zeecontainers gescand op verboden spul. Veelal gaat het om verborgen ladingen cocaïne. Maar er wordt ook gezocht naar vloeibare grondstoffen voor synthetische drugs. Daar is de douane in Rotterdam succesvol in. Er kleeft wel een groot nadeel aan het specifiek zoeken naar vloeibare smokkelwaar. Het is een langdurige kwestie, omdat smokkelaars de vloeistof maskeren door ze in andere vloeistoffen, zoals vruchtensap, te verbergen.

Beeld uit de speelfilm ’United Airlines Flight 93’. Passagiers bedenken een plan om hun kapers te overmeesteren. Het vliegtuig stort op 11 september neer op het platteland in Pennsylvania. Moslimterroristen hadden met het toestel Washington willen raken. FOTO AP

Als Schiphol iets wil vermijden, is het wel dat beveiligers eindeloos turen in hun monitor of ze een verdacht flesje of zakje met iets nats zien. De experts zullen daarom de komende tijd zeker eenvoudigere technieken willen gebruiken om eventuele ’natte bommen’ te onderscheppen. De Marechaussee op Schiphol beschikt over honden die explosieven en drugs kunnen onderscheiden. De inzet van honden voor dit doel staat al langer ter discussie. Hun opleiding is intensief, en na enkele jaren moeten de honden met pensioen. Bovendien kunnen ze maar een beperkt aantal uren werken. Daarna neemt hun waarneming uit vermoeidheid af. Het is ook de vraag of een speurhond aanslaat bij een ’reukloze’ vloeibare bom.

Het ligt meer voor de hand met een revolutionaire vondst te komen. Die is er. De getrainde sluipwesp is een veel efficiëntere en goedkopere speurneus dan hond en mens samen. TNO experimenteert al uitvoerig met het insect. Het minuscule beestje – de microplitis croceipes is niet groter dan een huis-, tuin- en keukenvlieg – leeft solitair. Het diertje is een uitmuntende student. Het kan worden geleerd bij een bepaalde geur actief te worden. In zo’n veertig minuten heeft de wesp door wat er van haar wordt verwacht. De training is simpel: Je geeft ze een beetje suikerwater en tegelijk blaas je een bepaalde geur over het beestje. Als je dat een paar keer herhaalt, associeert de sluipwesp die specifieke geur met het voedsel. De wesp zal er ook op reageren als de geur wordt opgevangen zonder de lucht van suikerwater.

De maatregelen die de Londense autoriteiten gisteren troffen, kunnen niet lang stand houden. Passagiers mochten vrijwel geen handbagage meer meenemen. Alleen echt noodzakelijke dingen zoals paspoorten, medicijnen en babyvoeding konden in een doorzichtige plastic zak mee aan boord.

In Nederland, op Schiphol, was gisteren een veel lager veiligheidsniveau van kracht. Voor de luchthaven en enkele andere sectoren gelden oplopende dreigingsniveaus ondergebracht in een ’alerteringssysteem’.

Voor Schiphol was gisteren het niveau ’lichte dreiging’ van kracht. Voor andere sectoren zoals spoor, stads- en streekvervoer, drinkwater, de Rotterdamse haven, gas en elektriciteit gold nog het niveau ’basis’. Een niveau waar Schiphol – als alarmerende meldingen uitblijven – snel naar zal terugkeren.

Louis Cornelisse

Wat mag er nog mee in de handbagage?

Nadat de Britse politie gisteren een aanslag op enkele vliegtuigen verijdelde, stelden veel landen, zoals de VS en Canada, een onmiddellijk verbod in op het meenemen van vloeistoffen en gels in de handbagage. De verdachten zouden namelijk van plan zijn om vloeibare explosieven te gebruiken.

Het Verenigd Koninkrijk kondigde extra strenge maatregelen af. Wie normaal de tijd op een lange vlucht benutte voor het lezen van een dik boek, moet zich nu tevreden stellen met de eeuwige herhalingen van Mr. Bean op de inf light videoschermen. Alleen de volgende items zijn nog toegestaan, in een doorzichtig plastic tasje: Kleine portemonnees met inhoud, maar geen handtassen. Essentiële medicijnen op recept.

Vloeibare medicijnen zijn alleen toegestaan als aangetoond kan worden dat het ook echt het voorgeschreven medicijn betreft. Brillen en zonnebrillen, maar zonder brillenkoker. Contactlenzen, maar zonder lenzenvloeistof .

Voor degenen die met een baby reizen: babyvoedsel en melk. De melk moet wel voor het aan boord gaan door de ouder geproefd worden, om te bewijzen dat het ook echt melk is. Essentiële toiletspullen voor vrouwen, zoals tampons, maar zonder verpakking. Losse handdoekjes Sleutels

Trouw, 12-08-2006

’Met aanslag wilde Al-Kaida Grote Klap veroorzaken’

Als de donderdag in Groot- Brittannië ontdekte terreuractie was gelukt, had die duizenden onschuldige burgers het leven gekost. Velen zien er de hand in van Al-Kaida. Negen tot twaalf vliegtuigen in groepjes van drie laten exploderen boven de Atlantische Oceaan tussen Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. Dat zou de essentie zijn geweest van het plan van de terroristen, waarvan gisteren steeds meer details duidelijk werden. De bedoeling was kennelijk om zoveel mogelijk slachtoffers te maken, en daarmee de aanslagen van 11 september in de VS in 2001 te overtreffen. De modus operandi en het grote verlies aan mensenlevens dat het complot tot gevolg had kunnen hebben, duidt op de invloed van Al-Kaida.

Het terreurnetwerk heeft een macabere voorkeur voor vliegtuigen en simultane acties, en staat verder bekend om de minutieuze voorbereiding van zijn terreurdaden. Het laatste lijkt ook hier het geval geweest. De Britse inlichtingendienst zou de samenzweerders bijna een jaar hebben gevolgd, terwijl zij zich voorbereidden. Het feit dat de uitvoering van het plan naderde, deed de dienst besluiten deze week in te grijpen.

Daar komt bij dat het nu ontdekte complot sterk lijkt op een terreurplan van twaalf jaar geleden. Daarachter zaten Al-Kaida-luitenant Khalid Sjeik Mohammed en Ramzi Ahmed Joesef, die verantwoordelijk was voor de bomaanslag op het World Trade Center in 1993. Zij wilden vliegtuigen simultaan opblazen boven de Stille Oceaan, maar dat plan werd vroegtijdig ontdekt. Beiden werden later opgepakt in Pakistan en uitgeleverd aan de VS.

Of er bewijs is dat Al-Kaida ook ditmaal direct de hand heeft gehad in de het complot, is nog niet bekend. Bij vorige aanslagen na die van 2001 hebben inlichtingendiensten directe betrokkenheid niet kunnen aantonen. Verder dan stellen dat deze acties waarschijnlijk zijn geïnspireerd door Bin Laden, wilden de meeste autoriteiten niet gaan.

Ditmaal lijkt dat anders. De Amerikaanse minister van binnenlandse veiligheid Chertoff zei donderdag dat het complot alle kenmerken draagt van Al-Kaida. Een door de Washington Post geciteerde inlichtingenofficier schaarde zich daar gisteren achter. „Ik bedoel dat het geen stelletje meelopers was dat alleen hun inspiratie vond in Bin Laden; dit was heel, heel ernstig”, aldus deze inlichtenman. Terrorisme-expert Magnus Ranstorp stelde dat het ’heel goed een poging kan zijn geweest ’de Grote Klap’ te maken’.

Als Al-Kaida inderdaad betrokken is bij de nu ontdekte terreuractie, is de vraag hoe sterk de organisatie nog is, nu is gebleken dat met noest en minutieus inlichtingenwerk, een van de belangrijkste kenmerken van het netwerk, de absolute geheimhouding over zijn acties, kan worden doorbroken.

Het is veel te vroeg om te zeggen dat de organisatie hiermee kan worden afgeschreven, stellen de meeste analisten. Daarvoor zijn er waarschijnlijk al te veel terreurcellen actief die overal ter wereld zelfstandig kleinere aanslagen kunnen plegen, zoals ook deze week bleek uit de arrestatie van 44 terreurverdachten in Marokko. Maar dat Al-Kaida als inspiratiebron een flinke slag is toegebracht, lijkt wel zeker.

Osama bin Laden.

Bron/Copyright:
Nickerie.Net / Trouw	,11-08-2006

WWW.NICKERIE.NET

E-mail: info@nickerie.net