Nickerie.Net, zaterdag 26 augustus 2006

Update 24 augustus 2006

Pluto verliezer in Praags planetendebat

Pluto is geen echte planeet meer.

Praag (24 augustus 2006) - Na een tumultueuze vergaderweek hebben sterrenkundigen besloten dat het zonnestelsel acht klassieke planeten telt. Vorige week leek de status van Pluto nog gered. Op het internationale sterrenkundecongres in Praag lag een voorstel om planeten zo te definiëren dat Pluto de negende planeet kon blijven.

Gevolg van deze definitie was wel dat de zon ineens twaalf planeten om zich heen telde. Bovendien maakten dan twaalf andere hemelobjecten ook kans om planeet te worden. „Daardoor zou het zonnestelsel zijn glans verliezen”, betoogde sterrenkundige Michael Brown.

Dat was pikant: 2003UB313, een verre ijsrots iets groter dan Pluto, is door hem ontdekt. Als Pluto een planeet is, moet die ijsrots, door Brown Xena gedoopt, er ook een zijn. Maar dan kan het druk worden. Astronomen hebben in het afgelopen decennium tal van verre objecten gevonden die om de zon draaien. Moeten dat planeten worden?

Die vraag wees de sterrenkunde op een omissie. Nooit was vastgelegd wat een planeet is – het intuïtieve ’alles wat om de zon draait’ bleek te ruim. Het ontwerp dat vorige week ter tafel lag, moest dat verhelpen. Een planeet draaide niet alleen om de zon, maar moest ook rond zijn als gevolg van zijn gewicht.

De definitie redde niet alleen Pluto, maar promoveerde ook Xena tot planeet, net als Ceres (de grootste planetoïde) en Charon (de maan van Pluto; die twee klommen daardoor op tot dubbelplaneet). En als van die nieuwe verre objecten de grootte zou worden vastgesteld, werden dat misschien ook planeten.

Dat werd velen te gortig, en na een week druk discussiëren is een derde criterium aan de definitie toegevoegd: het object moet heer en meester zijn in zijn baan. Daar voldoet Pluto niet aan – zijn baan kruist die van de reus Neptunus.

Pluto valt daardoor in de tweede categorie: dwergplaneten, net als Ceres en Xena. Charon is weer gewoon de maan van Pluto. Alles wat ook niet aan het rondheidscriterium voldoet, heet vanaf nu ’klein object in het zonnestelsel’.

Nieuwe definitie degradeert Pluto tot dwergplaneet

Praag - Pluto is niet langer de kleinste planeet van ons zonnestelsel. Wetenschappers van de Internationale Astronomische Unie (IAU) degradeerden Pluto donderdag in de Tsjechische hoofdstad Praag tot een "dwergplaneet", een nieuwe categorie. De sterrenkundigen stemden over een nieuwe definitie voor het woord 'planeet'. Pluto valt niet langer onder die definitie.

De wetenschappers hebben nu drie categorieën ingesteld:

• planeten

• dwergplaneten

• kleine hemellichamen

Het historische besluit betekent dat schoolboeken in de wereld aangepast moeten worden. Ons zonnestelsel telt namelijk nu nog maar acht officiële planeten: Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus.

Klein

De kwestie-Pluto speelt al sinds de planeet in 1930 werd ontdekt. Het nieuwe hemellichaam werd aangemerkt als de negende planeet, hoewel sommigen het daarvoor eigenlijk te klein vonden. De internationale sterrenkundige gemeenschap 'gedoogde' Pluto jarenlang als planeet, totdat enkele nieuwe objecten werden gevonden die ongeveer net zo groot of zelfs groter zijn.

De discussie over wat nou precies een planeet is, laaide recent opnieuw op. Sinds vorige week waren 2500 astronomen van de IAU bijeen om tot een heldere definitie te komen die aan al het gekibbel een einde moet maken. Dat viel niet mee, want de wetenschappers bleken tot op het bot verdeeld.

Definitie

De afgelopen dagen zijn verschillende voorstellen besproken, ook voorstellen tot een veel bredere definitie waardoor Pluto als planeet zou zijn behouden en vele andere hemellichamen ook tot de planeten konden worden gerekend.

Voor het woord 'planeet' bestond eigenlijk geen heldere definitie. De gangbaarste uitleg is dat het een object is dat zelf geen licht uitzendt en om een ster draait. Dat geldt echter ook voor duizenden kometen en asteroïden. Daarom was er behoefte aan een nieuwe indeling, met een triest lot voor Pluto.

Trouw, 26 -08-2006 (Trouw, commentaar)

Pluto is nog altijd Pluto, maar onze kijk op planeten is terecht verscherpt

Je zou het debat over de status van Pluto als planeet met Shakespeare kunnen afdoen als een puur semantische kwestie: What’s is in a name? Ook nu onze negende planeet van zijn voetstuk is gevallen en voortaan als dwergplaneet door het leven moet gaan, blijft Pluto gewoon Pluto. Het sterrenkundecongres in Praag, dat de planeet degradeerde, mag dan een tumultueuze week achter de rug hebben, het gekrakeel van de astronomen heeft geen tittel of jota veranderd aan het heelal.

Deze redenering miskent echter dat er iets is veranderd in onze kijk op het universum. In onze pogingen om orde te zien in de ons omringende wereld, heeft de wetenschap van oudsher een belangrijke rol gespeeld. Op haar gezag namen we eeuwenlang aan dat de (platte) aarde het centrum van het heelal was. Op haar gezag ook degradeerde vervolgens diezelfde aarde tot een minuscuul stofje dat om de zon draait – een dwergsterretje te midden van ontelbare reuzen.

In die zoektocht naar orde, het willen weten hoe het zit, stonden de planeten niet altijd centraal. Zij spraken wel van oudsher tot de verbeelding, getuige ook hun klinkende namen als Mars, Venus, Mercurius, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Wat dat betreft past de in 1930 door de Amerikaan Clyde Tombaugh ontdekte planeet Pluto uitstekend in het rijtje. Pluto is de Romeinse naam voor de god van de onderwereld, in het Grieks Hades.

Desondanks blijkt niemand zich ooit de vraag te hebben gesteld wat nu echt een planeet is; hoe die het beste gedefinieerd kan worden. ’Een fors hemellichaam in een baan om de zon’ behelsde zo ongeveer alle wijsheid. Die vage definitie noopte tot herbezinning toen meer grote hemellichamen in een baan om de zon zich aandienden.

De uitkomst van het congres is dat een planeet niet alleen om de zon moet draaien, maar ook rond moet zijn als gevolg van zijn gewicht, en bovendien heer en meester in zijn eigen baan.

Met dat laatste criterium viel Pluto af. Hij is aan de kleine kant, terwijl zijn baan die van de reus Neptunus kruist. Ook deze definitie kun je afdoen als semantiek. Maar dat is onzin.

Zij scherpt onze blik op onze bestaande planeten en maakt ze daarmee (in onze ogen) nog bijzonderder.

Eerder verschenen (16 augustus 2006):

Redding van Pluto kan erkenning van drie extra planeten betekenen

Praag - Sterrenkundigen hebben een definitie bedacht waarbij Pluto de status van planeet zou behouden. Wel zou het gevolg  zijn, dat de zon er drie planeten bij krijgt. En het worden er misschien nog veel meer. Zeker is het nog niet. De sterrenkundigen die momenteel congres houden in Praag, besluiten volgende week (24 augustus 2006) of ze de voorgestelde definitie overnemen en daarmee een eind maken aan een slepende kwestie: is Pluto een planeet of niet?

Tot nu toe bestaat er geen officiële definitie van wat planeten zijn. Iedereen was het lange tijd intuïtief wel eens, maar met de ontdekking van Pluto in 1930 begon het te wringen. Pluto’s baan week wel erg af van de andere. En nu er de laatste jaren steeds meer verre objecten worden ontdekt die rond de zon draaien, is de vraag: zijn dat ook planeten? En zo nee, waarom Pluto, dat niet veel anders is, dan wel?

De nieuwe definitie voegt één criterium toe aan het bestaande idee dat planeten hemellichamen zijn die rond een ster draaien, en zelf geen ster zijn. Ze moeten zo groot zijn dat hun eigen zwaartekracht ze bolvormig maakt. Aan dat criterium voldoet Pluto en het zorgt voor drie nieuwe planeten: Charon (de maan van Pluto), Ceres (de grootste planetoïde) en 2003 UB313 (een pasgevonden object iets groter dan Pluto). De nieuwe definitie zet ook een stuk of twaalf hemellichamen op de kandidatenlijst.

Als daar meer over bekend wordt, schoppen zij het misschien ook tot planeet. Sommige astronomen houden het liever op acht planeten. Het voorstel komt hun tegemoet door dat klassieke planeten te noemen en de rest ’plutonen’. Maar dat bijt met Ceres, dat al in 1801 is ontdekt.

WWW.NICKERIE.NET

E-mail: info@nickerie.net

Copyright © 2006. All rights reserved.

Designed by Galactica's Graphics