Nickerie.Net, vrijdag 15 september 2006
Nummer 134340
Degradatie van Pluto van planeet tot nummer stuit hier en daar nog op veel ongenoegen
Joep Engels
De definitieve ontluistering verliep bijna geruisloos. Dat Pluto, voorheen bekend als de negende planeet van ons zonnestelsel, op 24 augustus werd gedegradeerd tot dwergplaneet, kan bijna niemand zijn ontgaan. Maar de circulaire die hem op 7 september het nummer 134340 toewees, haalde nauwelijks de kranten.
Het nummer hoort bij Pluto’s nieuwe status. Alles waarvan de baan om de zon in kaart is gebracht en wat geen planeet is, krijgt van het MPC, het centrum dat zich met asteroďden en kometen bezighoudt, een nummer toebedeeld. 136.563 rotsblokken hebben zo’n nummer; vorige week kwamen er 2.224 bij.
Schrale troost voor Pluto: de ex-planeet kreeg als eerste een nummer.
Maar het is nog niet gedaan. Driehonderd, voornamelijk Amerikaanse astronomen hebben een petitie ondertekend waarin ze protesteren tegen de nieuwe definitie van een planeet. Hun motieven lopen uiteen.
Sommigen zijn ronduit chauvinistisch. Pluto was de enige planeet die door een Amerikaan is ontdekt – Clyde Tombaugh in 1930 – en die vaderlandse trots laten ze zich niet zomaar ontnemen. Anderen strijden voor hun levenswerk. De New Horizons, het ruimteschip dat de Nasa begin dit jaar lanceerde, maakt toch geen reis van negen jaar voor een rotsblok met een nummer?
Maar er is ook inhoudelijke kritiek. De definitie is onwerkbaar, zeggen de 300 astronomen. Aanvankelijk had de Internationale Astronomische Unie alles wat rond de zon draait, geen maan is en zo zwaar dat het onder zijn eigen gewicht bol wordt, een planeet willen noemen.
Maar tijdens de IAU-conferentie in Praag, waar deze definitie had moeten worden aangenomen, kwam een lobby op gang om het begrip planeet aan te scherpen. De zon dreigde er anders tientallen planeten bij te krijgen. De lobby vond daarom dat een planeet dominant moest zijn in zijn baan, of, zoals het in de nieuwe definitie terechtkwam, ’zijn baan moest hebben schoongeveegd’. Daardoor bleven er acht ’klassieke’ planeten over en werd Pluto, net als het pas ontdekte Xena en de planetoďde Ceres, een dwergplaneet.
Pluto is dus planeet-af omdat het niet aan de eis van het schoonvegen kon voldoen. Maar Jupiter ook niet, zeggen de critici: de grootste planeet heeft de zogeheten Trojaanse planetoďden niet opgeruimd. En Neptunus weet zijn baan niet te vrijwaren van Pluto. Ook de aarde komt onderweg nog allerlei ruimtegruis tegen.
Bovendien is de definitie, nog steeds volgens de protesterende astronomen, niet werkbaar voor speurders naar planeten rond andere sterren. Hoe moet je daar zien of de banen ’schoon’ zijn? Alan Stern, als onderzoeker betrokken bij de New-Horizonsmissie, walgt daarom van de nieuwe definitie. „We classificeren ruimteobjecten op hun eigenschappen”, zei hij vorige week in het vakblad Nature. „En niet op hun omgeving.”
Daarnaast zijn de astronomen verbolgen over de procedure in Praag. De IAU telt zo’n 9000 leden, daarvan waren er 2400 in Praag. De meesten van hen waren op de slotdag van de conferentie, toen over de definitie werd gestemd, al naar huis. Nog geen 500 astronomen hebben zo Pluto's lot bepaald.
Uit protest hebben sommige astronomen, zoals Stern, hun artikelen voor een nieuwe encyclopedie van het zonnestelsel ingetrokken, omdat de uitgever eiste dat de auteurs de status van Pluto aanpasten. Het lijkt een hopeloze strijd. De Encyclopaedia Britannica verbeterde meteen na de stemming alle artikelen over Pluto op haar online versie.
Ook de Wikipedia spreekt sinds 24 augustus over Pluto de dwergplaneet. Saillant detail: de Engelse variant van deze internet-encyclopedie – die voortdurend wordt aangevuld en gecorrigeerd – heeft het item over Pluto tot nader order geblokkeerd.
De planetensectie van de Amerikaanse sterrenkundebond legde zich onlangs neer bij de autoriteit van de IAU, maar kon toch niet nalaten te vermelden dat de definitie nog wat verfijning kon gebruiken. Want zeg nu zelf: wat is rond? De aanpassingen moeten echter wachten tot de volgende algemene vergadering van de IAU. En die staat gepland voor 2009.
Een animatie van Pluto en de maan Charon, gemaakt door het Harvard-Smithsonian center voor Astrophysics.
|
Bron/Copyright: |
|
|
Nickerie.Net / Trouw |
,15-09-2006 |
|
|
E-mail: info@nickerie.net
Copyright © 2006. All rights reserved.
Designed by Galactica's Graphics