Nickerie.Net, woensdag 14 januari 2009

Het hospitaalwezen en de gezondheidszorg in Nickerie - historisch overzicht

door Kenneth Donk, 13/01/2009

Op 15 januari 2009 viert het Dr. L. Mungra Streekziekenhuis Nickerie zijn 50-jarig bestaan. Als in dit kader een tipje van de sluier van het hospitaalwezen wordt gelicht, raakt de lezer geïnformeerd hoe het door de jaren heen is gegaan met de medische verzorging in Nickerie.

Plaats van het perfecte geluk

Zonder de mens kan er geen sprake zijn van medische verzorging. Reeds eeuwen voordat de blanken voet aan wal zetten in dit deel van Suriname, bewoonden de indianen het gebied. Zeer zeker hadden zij hun kennis over hoe bepaalde ziekten te genezen. Maar met de komst van de kolonisten, zou het er anders aan toe gaan. De plantages in Nickerie werden door gouverneur Frederici in 1797 aangelegd aan de linkeroever van de Nickerierivier. Het waren de plantages Paradise (plaats van het perfecte geluk) en Plaisance, beide zo een uur varen vanaf de monding van de rivier. Het waren eerst katoenplantages, later zou men er ook koffie en cacao en uiteindelijk suiker verbouwen. Voor de zware arbeid op de plantages werden negerslaven aangevoerd. Tussen 1804 en 1816, het Engels tussenbestuur, werden honderden slaven door voornamelijk Schotse meesters uit de Engelse kolonies, zoals Grenada uit het Caribisch gebied, aangevoerd. Met de aanvoer van arbeidskrachten, slaven, kwam ook de noodzaak voor verzorging. Ali Sewrutton vertelt daarover het volgende: “Hoewel de negers in het westen van het land doorgaans gezonder waren dan die van de andere plantages in Suriname, moest men hun medische voorziening in de gaten houden.

Plantagewoning, later dokterswoning te Margarethenburg

Dus hadden de plantages elk hun eigen hospitaal. Naar zijn zeggen zou dat van Paradise moeten hebben gelegen waar nu de huidige dokterswoning staat. Het was een hospitaaltje waar de zieken werden behandeld en waar ze zo nodig voor een korte periode werden opgenomen. Naast dit ziekenhuis stond de woning van de ziekenverzorger. Deze woning werd later gebruikt als bestuurskantoor, maar werd in 1959 afgebroken om plaats te maken voor een dokterswoning. Zo kregen gedurende de plantageperiode alle plantages hun eigen verzorgingsinstituut. Paradise, Gloria, ‘t Lot, Krappahoek, Hamptoncourt, Hazard, Nursery, Waterloo, Margarethenburg, Waldeck, alle plantages hadden hun eigen hospitaal. Voor de plantages kwam voor geheel Suriname in 1873 een wet, die de geneeskundige behandeling en verpleging op de plantages regelde. Ons land kreeg in 1879 bezoldigde districtsgeneesheren. Die stonden onder toezicht van een geneeskundig inspecteur. Er kwam groei, in 1925 telde het ziekenhuis te Waterloo zestig bedden, dat van Hazard dertig bedden en dat van Margarethenburg dertig bedden. Begin 1900 had Nickerie twee medici en één vroedvrouw.

De achterzijde van het oude ziekenhuis te Margarethenburg begin vorige eeuw

De Punt of Nieuw Rotterdam

Met het aanleggen van de plantages aan het eind van de achttiende eeuw en de verdere uitbouw in het begin van de negentiende eeuw in Nickerie, moest men voor de beveiliging zorgen. Daarvoor kwam er reeds in 1820 een militaire post aan de monding van de Nickerierivier, op een zandbank aan zee. De post heette de Gordonspunt, of kort gezegd de Punt. August Kappler schrijft omstreeks 1840 het volgende over de Punt: “De post is met 60 man bezet, ten einde het ontvlugten der negers naar den overkant van den Corantijn, waar zij vrij zijn, te beletten. De post ligt op eene zandplaat, die zich verscheidene uren oostwaarts uitstrekt. Behalve eene groote kazerne, drie officierswoningen, het hospitaal, de bakkerij enzovoorts bevinden zich hier ook eene kerk en verscheidene burgerhuizen”. Het hospitaal op de Punt stond er toen al als gezondheidscentrum voor de militairen en de burgers die er woonden. Rond 1820 werkte er de officier van gezondheid, F.W.R. Horstman, voor de militairen en ambtenaren. Het dorp telde reeds 36 erven, gelegen langs twee loodrecht op elkaar staande wegen van achttien meter breed. Met de gezondheidszorg werd geen grap gemaakt, ook op die van de plantages niet. In het archief van het journaal van de landdrost –hij had het gezag over dit deel van de kolonie– is reeds in 1832 een circulaire te vinden over het eventueel te doen inspecteren van ziekenhuizen en medicijnen op de diverse plantages in Nickerie. En een reactie daarop een schrijven van de Hoofdingelanden, plantagedirecteuren en eigenaren, J.Tijndall, J.Balfour, W.Carbin, J.Gordon en J.Stuart. In 1879 werd Nieuw Nickerie aangelegd. De punt, later Nieuw Rotterdam geheten, door kustafslag geteisterd, zou aan de zee worden prijsgegeven. In 1885 werden het ziekenhuis en de dokterswoning naar Nieuw-Nickerie overgebracht.

Epidemieën

Suriname is in de vorige eeuwen meerdere malen door epidemieën, zoals pokken, gele koorts, cholera, malaria enzovoorts geteisterd. Nickerie bleef niet altijd gespaard van deze ziekten. Op 14 augustus 1851 arriveerde het Hollandse oorlogsschip De Pijl in Nickerie. Kort daarna brak er gelekoorts onder de bemanning uit. Van augustus tot december waren er 101 ziekte- waarvan zeventien sterfgevallen. In de eerste twee maanden van 1852 deden zich nog 45 gevallen voor en vielen er vijf doden, onder wie een geneesheer en zijn kind. Van 1891 tot 1896 brak er een malaria-epidemie uit in het district. Het sterftecijfer bedroeg 64 per duizend inwoners. Ten gevolge van het groot aantal zieken raakten de ziekenhuizen op de plantages overvol en moest men andere locaties inrichten om de zieken te behandelen. De situatie verbeterde pas in 1896, maar in 1911 was het weer raak. In 1912 herstelde de situatie zich, terwijl malaria van juli 1918 tot de tweede helft van 1919 weer huis hield. In 1854 brak er cholera uit op de plantages Good Intent, Waterloo, Hazard, Hamptoncourt Krappahoek en 't Lot, waarbij 29 mensen stierven. Van de ziekenhuizen op de plantages is die van Margarethenburg het meest bekend gebleven.

Ali vertelt over het ziekenhuis het volgende: “Het ziekenhuis had een U-vorm. In het midden had je de mannenafdeling. In de linkervleugel (oostelijk) de vrouwenafdeling, terwijl aan de rechtervleugel(westelijk) de kantoorruimten en de werkkamer van de dokter waren gevestigd. Het mortuarium stond los van het hospitaal op het erf. De dokterswoning stond naast, ten oosten van het hospitaal. Het gebouw staat er nu nog, vlak naast de kazerne die is gebouwd waar het hospitaal stond.” In een brief van 20 december 1938 schrijft M.M. van Hoffen aan een zekere Carabijn het volgende over de dokterswoning: “Het oude plantagehuis, in welks tuin de graven liggen( van de familie Carbin-Beck), wordt bewoond door de gouvernementsgeneesheer, de heer Hagens, die de vorige maand nog Tjon A Kien heette. Een bijzonder aardige en kundige kerel. Het voormalige plantage hospitaal is thans gouvernementshospitaal”. Het 's lands Ziekenhuis Nickerie lag ver van Nieuw-Nickerie en werd te klein. Aan de Annastraat besloot men toen een nieuw ziekenhuis te bouwen.

Algemeen directeur LMSZN Nickerie, drs. R.Changoer.

L.Mungra Streekziekenhuis Nickerie

Op 20 december 1956 werd de eerste steen voor de bouw van een nieuw ziekenhuis te Nieuw-Nickerie, door zuster Herdigein gelegd. Op 15 januari 1959 kon dit moderne ziekenhuis aan de Surinaamse regering worden overgedragen. Dat te Margarethenburg werd toen opgeheven. Het moderne ziekenhuis werd plechtig geopend door gouverneur Ferrier, waarbij ook de minister van Volksgezondheid, A.Favery, en de geneeskundig inspecteur aanwezig waren. Dokter A.Treurniet werd als eerste geneesheer-directeur van het toen geheten 's lands Ziekenhuis Nickerie aangesteld. “De ontwikkelingen, het moderniseren, het uitgroeien tot een volwaardig ziekenhuis volgden elkaar snel op”, zegt de huidige algemeen directeur R.Changoer. “In 1988 werd het ziekenhuis een stichting en werd Stichting Streeksziekenhuis Nickerie (SZN). In 1996 werd het SZN volledig gerenoveerd en vergroot met gelden van de Inter-American Development Bank. Vanaf april 1996 heet het ziekenhuis Stichting Dr. L. Mungra Streekziekenhuis Nickerie (LMSZN). Door middel van het Startfondsproject Institutionele Versterking LMSZN, het Japans project Moeder en Kindzorg konden onder meer de medische apparatuur worden verbeterd, de administratie worden geautomatiseerd, het personeel worden getraind en een verbrandingsoven worden gebouwd.

Het L. Mungra Streekziekenhuis

Samenwerkingsovereenkomsten met het Albert Schweizer Instituut, de Stichting Vrienden van het LMSZN, AZIVO zorgverzekeraar in Den Haag, Stichting Medic te Apeldoorn Nederland en het Catherina Ziekenhuis Eindhoven, gaven het ziekenhuis een geweldige groei. Zo kwamen er voldoende basisspecialisten, waren de materiële middelen gegarandeerd en was er voldoende kennisoverdracht op medisch-technisch gebied.” Het LMSZN heeft zijn eigen trainingen en cursussen en kent de volgende afdelingen: de apotheek, het laboratorium, de röntgenafdeling, de verpleegafdelingen, de poliklinieken, twee operatiekamers.

Was ik begonnen met het beschrijven van de historie van het hospitaalwezen van Nickerie, de Stichting Dr.L.Mungra Streekziekenhuis Nickerie zal geschiedenis blijven maken.-.

WWW.NICKERIE.NET

E-mail: info@nickerie.net

Designed by Galactica's Graphics