Moeder Ramjas heeft geen afscheid kunnen nemen van haar geliefde zoon, Dheeradj (17) die op 21 maart in het ziekenhuis in Colombia is overleden. Het ontzielde lichaam van de scholier werd om besmettingsgevaar niet vrijgegeven voor vervoer naar Suriname. De moeder kon geen ticket betalen, 'is van eenvoudige afkomst én heeft weinig scholing...' Dheeradj was met zijn vader in Colombia met hoop en gebeden van de familie, scholieren en leraren van IMEAO 4.

De 17-jarige Dheeradj Ramjas hurkend in het midden met zijn klasgenoten en klassenmentor (Foto: Samie Ramjiawan)

Na twee maanden in het Academisch Ziekenhuis Paramaribo doorgebracht te hebben, zorgt het Staatsziekenfonds (SZF) in record tempo ervoor dat de scholier met zijn vader op 10 maart naar Colombia kan afreizen. Dat was zijn enige kans op genezing. "De familie is arm en kon geen ticket betalen. We hebben de screening laten doen door Sociale Zaken. Toen bleek dat de ticket niet betaald kon worden, hebben we voorgeschoten. De vader is meegegaan omdat het om een minderjarige gaat. Als er medische besluiten genomen moeten worden, is er toestemming nodig", legt Jolanda Pronk, bedrijfsjurist van het SZF uit aan Starnieuws. "Ook de school heeft wat geld ingezameld voor Dheeradj, zegt docent Samie Ramjiawan. Iedereen hoopte dat Dheeradj weer gezond en wel terug zou keren. De leraar lichamelijke opvoeding, Claudius Straal, had in januari gemerkt dat Dheeradj ineens de oefeningen niet kon uitvoeren en had alarm geslagen.

Zeldzame ziekte

Mildred Lie Hon Fong, hoofd van de Medische Dienst van SZF, deelt Starnieuws mee dat de tiener een zeldzame ziekte had. Hij leed aan 'aplastische anemie'. Het gaat om een tekort aan rode en andere bloedcellen. De behandelende arts adviseerde om de patiënt voor een operatie naar Colombia te sturen. Het SZF stemt toe, wanneer de kans op genezing inderdaad aanwezig is. In het ziekenhuis in Colombia bleek na de medische ingreep echter dat de weerstand van Dheeradj ineens gedaald was en hij liep een infectie op. Er was sprake van bloedvergiftiging. Volgens het medische protocol kon het ontzielde lichaam niet vervoerd worden naar Paramaribo, omdat er besmettingsgevaar is.

SZF zegt de familie hier uitvoerig uitgelegd te hebben over de mogelijkheden. De moeder wilde graag afscheid nemen van haar zoon, maar had geen geld voor een ticket. Zij zou ook niet alleen kunnen afreizen via Curaçao, Aruba naar Colombia. De vader en zoon waren met nog twee anderen en de verpleegkundige van het SZF die in Colombia zit, heeft hen op Aruba opgehaald. Lie Hon Fong heeft de familie ook meegedeeld dat ze hun geliefde niet te zien zouden krijgen. Hij zou in een loden kist worden geplaatst, waarbij alleen via een glas zijn gezicht te zien zou zijn omdat het om besmettingsgevaar gaat.

Diep geschokt

Familieleden die bij SZF waren met de moeder, vertellen aan Starnieuws dat er alles gedaan zou worden om geld in te zamelen. "Als er een nood is, helpen wij elkaar. Door de ziekte van Dheeradj hebben de ouders hun aanplant niet kunnen verzorgen. Alles is uitgedroogd en mislukt. Geld is inderdaad een probleem, maar moeder en zoon waren zo gehecht aan elkaar. Toen we van de arts hier te horen kregen dat de kist niet open zou gaan, en de moeder geen afscheid kon nemen voor de crematie, is toen de strijd opgegeven. Er was geen enkele mogelijkheid volgens SZF, ook niet via Buitenlandse Zaken, om het lichaam hier te krijgen", zegt de familie.

Vader Chandersein Ramjas is diep geschokt over het drama. "Ik was alleen daar. Ik wist niet wat ik moest doen. Ik wilde dat mijn vrouw er bij was om afscheid te nemen. Wij hebben ook geen enkele ritueel daar kunnen uitvoeren om zijn ziel bij te staan op zijn reis naar de Schepper". De vader kreeg te horen vanuit Paramaribo dat de kist niet open zou gaan en hij ook geen afscheid zou kunnen nemen.

Kist ging wel open

In het mortuarium bleek de situatie toch heel anders te zijn gegaan. De kist werd helemaal opengemaakt. Niemand had gewaarschuwd voor besmettingsgevaar. De verpleegkundige maakt altijd foto's van de situatie. Er zijn foto's waarop het lichaam en open kist te zien zijn. "Ik stond naast mijn zoon. Wij zijn heel ontdaan hierover. Niet omdat je arm bent en je niet geschoold bent, moet je zo een behandeling krijgen. Dat een moeder geen afscheid heeft kunnen nemen van haar zoon omdat ze van eenvoudige afkomst is, vinden wij heel erg. Dit maakt de dood van Dheeradj nog erger. Wij voelen ons diep gegriefd en zijn heel bedroefd. Arme mensen hebben ook gevoelens. Hij was onze hoop", verzucht de bedroefde vader.

Lie Hon Fong met deze nieuwe informatie geconfronteerd, zegt dat zeker de laatste tien keren dat iemand overleden is en in Colombia begraven of gecremeerd moest worden, de kist nooit open is gegaan. "Dat is onze ervaring en wij hebben in oprechtheid dat doorgegeven aan de familie. Wij hebben nu een andere begrafenisondernemer en daar is het anders aan toe gegaan. Het spijt mij heel erg dat het zo is gelopen. Wij hebben ook rekening mee gehouden dat de moeder van eenvoudige afkomst is en geen reiservaring heeft, geen vreemde talen spreekt en niet op zichzelf in Colombia zou aankomen.

Harde realiteit

Bedrijfsjurist Pronk stelt dat altijd gehoopt wordt dat patiënten die naar Colombia of Cuba worden gestuurd voor medische behandeling, gezond terugkomen. De medische kosten worden gedekt door het SZF en alle andere uitgaven moeten worden betaald door de patiënt of de familie. Indien de patiënt de kosten niet kan betalen, worden deze na een screening van Sociale Zaken ook betaald. Verder moet de familie een verklaring tekenen dat indien de patiënt komt te overlijden, maximaal de tegenwaarde van US$ 3000 moet worden betaald om het lichaam naar Suriname te vervoeren. Als de begrafenis of crematie in Colombia plaatsvindt, zijn de kosten minder. "SZF betaalt de helft en de familie het andere deel. De kosten voor vervoer van het ontzielde lichaam kunnen oplopen tot US$ 6000", deelt Pronk mee.

De kosten voor familie Ramdjas, die in zak en as zit, zijn US$ 1100 voor de crematie in Colombia. Er is SRD 200 betaald. Omdat er geen inkomsten zijn, is er een betalingsregeling afgesproken. "Wij houden rekening met de omstandigheden en hebben afgesproken dat de SRD 1400 die nog rest in zes maanden kan worden afgelost", zegt Pronk.