Nickerie.Net, donderdag 03 april 2014

Hans Breeveld: Politieke partijen en hun zelfstandigheid

03/04/2014

De oprichting van politieke partijen in Suriname was een direct gevolg van de introductie van het algemeen kiesrecht in ons land. In de periode van het beperkt kiesrecht (1866 – 1948) waren het kiesverenigingen die personen als kandidaat ondersteunden bij hun deelname aan de verkiezingen. Nadat de uitslag bekend was verdwenen deze verenigingen uit het vizier. Kandidaten werden namelijk gekozen zonder last of ruggespraak.

Politicoloog Dr. Hans Breeveld

Met de introductie van politieke partijen kwam hier een einde aan. Gekozen kandidaten - volksvertegenwoordigers - waren verantwoording verschuldigd aan hun respectieve partijen c.q. partijstructuren. Hierdoor werd de intentie geuit voor een grotere zeggenschap van de bevolking, althans primair de leden van politieke partijen. Dat de eerste politieke partijen- met uitzondering van de PSV - zich langs etnische lijnen hadden geformeerd is niet verbazingwekkend. Suriname was een samenleving waarbij de etniciteit een zeer bepalende factor was. Ondanks hun etnische oriëntatie moeten deze partijen, maar vooral hun leiders gecomplimenteerd worden voor de door hen gevoerde verbroederingspolitiek. Hierbij moeten zeker Jagernath Lachmon en Johan Adolf Pengel met ere genoemd worden. Maar deze politiekvoering had haar schaduwzijde. Genoemd kan worden het ontbreken van een theoretische onderbouwing van de verbroederingspolitiek. Hierdoor kon elk van de leiders en de rest van de bevolking deze naar willekeur invullen. Het feit dat groepsvolgelingen hun charismatisch leiders als een "Mozes" zagen die hen zou leiden naar het beloofde land liet niet veel ruimte over voor de ontwikkeling van de interne partij democratie.

Tot 1955 namen alle partijen als zelfstandige entiteiten deel aan de verkiezing. De bundeling van de partijen SDP, PSV en PS in genoemd jaar, in het zogeheten Eenheidsfront, was een novum in de Surinaamse politiek. Als reactie op dit front hebben de NPS en de VHP hun krachten verenigd in de Samenwerkende partijen. Sindsdien hebben vaak partijen hun heil gezocht in een bundeling. Als argument voor de bundeling werd, al dan niet terecht, het vigerend kiesstelsel genoemd. Enkele van deze bundelingen of combinaties waren: Aktiefront, PNP/Blok, Derde Blok, NPK (Nationale Partij Kombinatie), DA'91, A1, Millennium Combinatie, Mega Combinatie en A-Combinatie.

Vermeldingswaard is dat de VHP in feite ook een pre-electorale combinatie is, maar - dankzij het doortastend leiderschap van Jagernath Lachmon - tot een politieke partij werd verheven. Bundelingen hebben niet altijd vreugde gebracht. Misschien zelfs vaker leed en teleurstelling. Het is vaak geen win-win, maar win-verlies situatie. Menig lid van een - zichzelf groot wanende - partij heeft haar leiders weleens verweten dat door hun inspanning andere partijen zetels konden bemachtigen; zetels die in feite hun toebehoorden. Vreugde is dan wel aan de kant van de partij die met een geringe achterban zich rijker rekenen kan dan deze partij werkelijk is. Combinaties doen mij vaak denken aan de olifant en de muis op een brug. De brug schut en de muis schreeuwt triomfantelijk" Brada wi e seki na broki."

Het gemak waarmee een politiek pact met andere partijen gesloten kan worden heeft de deur wagenwijd opengezet voor ongebreidelde toename van zogenaamde politieke partijen. Er zijn natuurlijk ook wel andere oorzaken te noemen voor dit fenomeen.

Artikel 53

Het wordt echter tijd dat politieke partijen zich gaan bezinnen op hun werkelijke taken en proberen echte politieke partijen te worden en niet slechts als veredelde kiesverenigingen te blijven functioneren. Volledigheidshalve moet gezegd worden dat er enkele partijen zijn die hun taak als politieke partij serieus proberen te nemen. Voor de eerste keer dat politieke partijen, maar dan als "politieke organisaties", in een grondwet werden genoemd is 1987. Helaas moeten wij vaststellen dat de meeste van de letters in artikel 53 - dat over politieke organisaties handelt -dode letters zijn gebleven. Vooral de tekst vanaf lid 3.c: Wat zegt dit artikel in het kort?

punt 3c. Interne organisatie van de partij moet democratisch zijn,

punt 3d. de kiezers moeten kennis kunnen nemen van het beginsel- en verkiezingsprogramma,

punt 3e. Jaarlijks moeten de inkomstenbronnen worden gepubliceerd,

punt 3f. het functioneren van de partij moet beantwoorden aan de beginselen van behoorlijk bestuur

punt 3g. er moet een programma worden samengesteld - met als enig doel - het behartigen van het nationaal belang.

Het zou ons te ver voeren om ook nog definities aan te dragen van wat een politieke partij in werkelijkheid zou moeten zijn. In plaats van zich bezig te houden met de vraag of pre electorale combinaties al dan niet verboden zouden moeten worden zouden partijen zich liever kunnen concentreren op hun functioneren als politieke partij. Dit is ook van belang voor de leden, omdat de vertegenwoordiging van de partij een weerspiegeling zal moeten zijn van de leden, naar geslacht, leeftijd etc.. Waar interne partij democratie ontbreekt, blijft de partijelite het voor het zeggen hebben.

Door steeds gemakkelijk uit te treden en nieuwe partijen op te richten leren wij onvoldoende met elkaar samen te werken. Belangrijke voorwaarden voor het goed functioneren van democratie - namelijk tolerantie en het sluiten van compromissen - worden steeds minder gemeengoed. Helaas realiseren wij ons onvoldoende dat een samenleving pas goed tot bloei komt door optimale samenwerking van individuen en organisaties daarin.

Als partijen weer zelfstandig de verkiezing in zouden gaan zou dat de programmatische duidelijkheid vergroten en de noodzaak van (te)veel partijen verkleinen. Politieke partijen zouden heel duidelijk hun programma kunnen delen met de kiezers. Uiteraard zal na de verkiezing samengewerkt moeten worden. Maar dat gebeurt dan pas nadat duidelijk is gebleken in hoeverre de doelstellingen en het programma van een partij door het electoraat wordt ondersteund. Waarom richt men een partij op als men vervolgens niet alleen de verkiezingen in durft gaan?

Als er al water in de wijn gedaan wordt om een combinatie te vormen en er na de verkiezingen combinaties met elkaar moeten gaan onderhandelen over samenwerking dan blijft er uiteindelijk meer water dan wijn over. Althans voor de bevolking, want menig politicus weet wel waar de echte wijn te halen is.

Partijen moeten vanwege hun maatschappijvisie of vanwege een speciaal programma aan politiek doen. De partij moet voor iets staan, moet zich onderscheiden van andere partijen. Als partijen zonder veel maren en plussen met elkaar in zee kunnen gaan dan moeten wij ons afvragen wat de toegevoegde waarde van deze partijen zijn. Een partij die zich niet onderscheidt en niet wenst te onderscheiden heeft eigenlijk geen recht van bestaan. Als politieke partijen zelfstandiger opereren zouden zij zich beter kunnen profileren ten aanzien van issues waar zij tijdens verkiezingen aan de kiezers om ondersteuning vragen.

Als er gekozen wordt voor het verbod op pre electorale combinaties met als oogmerk het terugbrengen van het aantal politieke partijen, dan zou Suriname niet het eerste en zeker niet het enige land zijn. Er zijn landen die het twee partijen stelsel voorschrijven, maar er zijn ook landen die een kiesdrempel instellen, maar ook het storten van een waarborgsom kan tot de mogelijkheden behoren. In feite heeft de wetgever in 1987 daartoe een kennelijke poging gedaan middels de introductie van de zogenaamde 1% regeling. Volgens dit wetsartikel mogen politieke organisaties die niet in staat zijn een ledenlijst te overleggen waaruit blijkt dat het aantal kiesgerechtigde leden tenminste 1% is van het totaal aantal kiesgerechtigden in Suriname niet mogen deelnemen aan de verkiezingen van volksvertegenwoordigende lichamen. (Staatsblad 1987 nr. 61).

Dit wetsartikel is zo boterzacht, zo onduidelijk, zo omzeilbaar dat het niet serieus genomen kan worden. Het storten van een waarborgsom door deelnemers die deelnemen aan de verkiezingen zou beter tot de verbeelding spreken. Indien de partij tenminste een zetel behaald wordt de som geretourneerd. Om de "pijn" die politieke partijen, die graag in een combinatie de verkiezingen in gaan, te verzachten zou de mogelijkheid tot het aangaan van een "Lijstverbinding" overwogen kunnen worden. Hierbij kunnen politieke partijen die geestverwant zijn bij de registratie die geestverwantschap kenbaar kunnen maken. De partijen gaan alleen de verkiezing in, maar na de verkiezing worden de door hun opgebrachte aantal stemmen bij elkaar opgeteld. In landen waar men de figuur van " restzetels" kent telt men de restzetels bij elkaar op. De partijen behouden hun zelfstandigheid terwijl ze door de lijstverbinding elkaar na de verkiezingen toch van nut kunnen zijn.

Reeds geruime tijd doen geruchte de ronde dat er op hoog niveau gesprekken gevoerd worden die als oogmerk hebben het wijzigen van de kiesregeling. Hoe het ook zei "spelregels' kunnen nimmer kort voor de aanvang van de "wedstrijd" worden veranderd en vooral niet door partijen die zelf ook zullen deelnemen aan de "wedstrijd". Partijen hebben zich op basis van bestaande wetten voorbereid op de aanstaande verkiezingen van 2015. Eventuele ideeën over een wijziging van de kiesregeling zou dan voor een volgende verkiezing kunnen gelden. Het zou beter zijn nu een breed maatschappelijke discussie te doen plaatsvinden, waarbij niet alleen het al dan niet verbieden van pre-electorale combinaties aan de orde komt. Maar nog veel meeruit ons kiesstelsel dat onbehagen schept bij menige kiezer.

Partijen moeten niet de schijn tegen hebben manipulatief aan een overwinning te willen komen. Laten wetten bedachtzaam worden gewijzigd indien daar de noodzaak en behoefte aan is.

Dr. Hans Breeveld (politicoloog)

WWW.NICKERIE.NET

Email: info@nickerie.net

Designed by Galactica's Graphics