Divali: Wij zijn allemaal kleine vonkjes van God

“Wij zijn allemaal kleine vonkjes van God. Met dat vonkje verlichten wij onze directe omgeving. De ruimte verder weg wordt niet verlicht. Duisternis scheidt de vonkjes van elkaar. Maar als wij elkaar vasthouden kunnen wij de gehele ruimte en zelfs de wereld verlichten.” In deze eeuwenoude gezegde uit de Hindoetraditie zit de essentie van het Divalifeest vervat.

Divali komt van het Sanskrietwoord Dipavali. Letterlijk betekent Dipavali: een snoer of een krans van lichtjes. De lichtjes staan voor de mens. De snoer of krans staat voor verbinding. Leven in verbondenheid. Niet alleen tussen mensen onderling, maar ook tussen de mens en alle andere schepselen. Dat is waartoe Divali de mens oproept.

Volgens de Divali-gedachte is overwinning van jezelf de enige manier om een besef van verbondenheid met andere schepselen te ontwikkelen. Maar hoe kom je tot zelfoverwinning? De Divali-gedachte geeft daartoe de volgende instrumenten: mantrarecitatie en meditatie.

Op deze avond mediteren we onder het reciteren van een mantra op het goddelijke aspect dat staat voor geluk en die we Moeder Lakshmi noemen. Moeder Lakshmi is de energetische manifestatie van God in de vorm van een vrouw/een universele moeder die onvoorwaardelijk liefheeft.

Het uitspreken van de mantra vindt plaats tijdens het aanmaken van de diya. Diya’s zijn kleine kommetjes gemaakt van aarde. Daarin doen we een beetje ghee (geklaarde boter) als brandstof. Vervolgens plaatsen we er een lontje in van watten. Als het donker wordt steken we het lontje aan en spreken de volgende mantra uit:

“Oh moeder Lakshmi, brengster van voorspoed en zegen, schenkster van gezondheid, geluk en welvaart, vernietig mijn innerlijke vijanden, godin van het licht, ik betuig u mijn diepste eer “.

In het tweede deel van deze mantra vragen we Moeder Lakshmi om onze innerlijke vijanden te vernietigen. Dit zijn negatieve eigenschappen die wij gaandeweg de jaren hebben ontwikkeld en die een deel van onze persoonlijkheid zijn geworden en die daardoor ons gedrag bepalen. Het zijn eigenschappen als: oriëntatie op puur zintuiglijk genot, woede en boosheid, hebzucht, gehechtheid, valse trots, egoïsme en haatgevoelens. Niet alleen bepalen deze eigenschappen ons mensbeeld en visie op de wereld; het heeft in de loop der tijd een heel groot ‘archiefkast’ van negatieve ervaringen en emoties opgebouwd, die we voortdurend als een last met ons meedragen.

Deze net genoemde eigenschappen (innerlijke vijanden) en de daarmee samenhangende ‘archiefkast’ van negativiteit kweken in ons een gevoel van gescheidenheid met de mens en natuur. Elk gevoel van verbondenheid valt weg. We leven dan puur voor ons zelf. Het ik-gevoel regisseert onze levenshouding en interactie met anderen. We worden het vonkje dat slechts zijn eigen omgeving verlicht en die ver van de ander is verwijderd, waardoor de tussenruimte donker blijft. Het Divalifeest roept op tot overwinning van deze innerlijke vijanden, dus van jezelf en tot verbinding met de ander (snoervorming).

In het eerste gedeelte van de mantra vragen wij moeder Lakshmi om gezondheid en materiële welvaart. Basale materiële welvaart is binnen het hindoeïsme niet verboden. Het wordt in de leeftijdsfase van 25 (na de educatieve periode) tot 65ste (maatschappelijke actieve periode) zelfs als een belangrijke waarde aanbevolen. Omdat basale materiële welvaart bijdraagt aan het welzijn van het gezin en spirituele groei (het uiteindelijke doel van het leven) stimuleert.

Een tweede mantra die we tijdens het aanmaken van de diya uitspreken en die het overwinnen van onze negatieve eigenschappen mogelijk moet maken luid als volgt:

“O, God leid mij van onwaarheid naar waarheid, leid mij van duisternis naar het licht, leid mij van de dood naar onsterfelijkheid”

Het Divalifeest valt altijd op de donkerste nacht van het jaar. Met het aanmaken van de diya brengen we licht in het donker. De symboliek hiervan is de verwijzing dat je van de meest donkere situatie, dat staat voor diepste onwetendheid, kunt gaan naar verlichting (diyalicht). Daarom noemen we Divali ook het feest van overwinning. Overwinning van licht (symbool van het goede) op duisternis (symbool van het kwade); van goed op kwaad; van positiviteit op negativiteit.

De diya staat symbool voor het menselijk leven en de natuurlijke behoefte van de mens om zich te ontwikkelen, met als uiteindelijke doel via verlichting onsterfelijk te worden; verlossing te bereiken uit de cyclus van geboorte en dood.

Zo staat het aarden kommetje symbool voor ons lichaam, dat net als de diya uit aarde ofwel materie is gemaakt. De vlam van de diya staat voor onze atma (ziel), waarmee we ons als gevolg van spirituele ontwikkeling kunnen verbinden. De ghee, de brandstof staat voor onze karma: handelingen in intentie, woord, gedachte en motorische activiteit. De lont staat voor onze ontwikkeling, wetenschappelijk en spiritueel. Onze karma, voedt net als de ghee dat als brandstof doet, ons ontwikkelingstraject ( voorgesteld door de lont) naar verbinding met het Atma, het Goddelijke in ons. Dat geldt natuurlijk alleen voor goede karma. Slechte karma blokkeert juist die verbinding. Verbinding met het Atma leidt uiteindelijk tot Moksha, verlossing uit de cyclus van leven en dood.

Het goddelijk aspect Lakshmi, dat staat voor geluk, gezondheid en voorspoed, wordt voor devoten concreet gemaakt in de vorm van een vrouw. Daarom worden zaken als geluk, voorspoed en liefde in de hindoetraditie beschouwd als direct te zijn verbonden met de vrouw. Om die reden is Divali ook een moment van verering van de vrouw; met name in haar functie van moeder.

Veel hindoevrouwen zien Lakshmi daarom als een inspiratiebron voor hun eigen ontwikkeling, emancipatie en empowerment en voor verankering in hun persoonlijke innerlijke kracht. De gedachte dat een schone fysieke omgeving een voorwaarde is voor de ontwikkeling van de geest, heeft gemaakt dat hindoes voorafgaand aan het Divalifeest hun woonomgeving, huis, tuin grondig schoonmaken. Ook hun lichaam wordt aan een schoonmaakbeurt onderworpen. Ze gaan weken voorafgaand aan het Divalifeest aan een strikt vegetarisch dieet. Ze vermijden ook voedsel dat te gekruid of te zout is. Dit alles als voorbereiding op een langdurige mantrarecitatie, gebed en meditatie op de Divalidag/avond

Subh Divali