Nickerie.Net, donderdag 10 december 2015

Geatano Best: Houd goede moed

Rechtsgeleerde Gaetano Best, die de nabestaanden van 8 december 1982 ondersteunt, heeft tijdens de herdenkingsdienst in het stadhuis te Amsterdam gisteren opgeroepen om goede moed te houden.

"Het thema van deze herdenkingsbijeenkomst luidt: recht en waarheid maken vrij. Deze ene versregel uit het Surinaams volkslied is niet zomaar een versregel. Integendeel, zelfs. Het wordt zo vaak buiten het volkslied om uitgesproken dat het een eigen leven is gaan leiden. Het heeft zelfstandige betekenis gekregen. Vanavond sta ik graag kort met u stil bij de reden achter de zelfstandige betekenis van deze versregel en de opdracht die er volgens mij in besloten ligt.

Gaetano Best

Dat deze ene versregel uit het Surinaams volkslied zelfstandige betekenis heeft gekregen zal niemand verbazen. In Suriname heerst namelijk al bijna 35 jaar een cultuur van straffeloosheid voor ernstige mensenrechtenschendingen. Mensen van mijn leeftijd en jonger weten niet beter dan dat recht en waarheid in Suriname zwaar onder druk staan. In 2012 heeft de Surinaamse wetgever daar nog een schepje bovenop gedaan. Door middel van een amnestiewet werd gepoogd deze cultuur van straffeloosheid tot een permanent onderdeel van de Surinaamse samenleving te verheffen. Recht en waarheid werden verruild voor onrecht en onwaarheid. Suriname belandde in een juridische twilight zone.

Strafrechtelijke vervolging was van de één op de andere dag geen geschikte methode meer om aan ‘waarheidsvinding’ te doen. Of nog beter geformuleerd: voor de winkeldief en de bolletjesslikker, voor de gewone man dus, was het strafproces nog wel een geschikte methode van waarheidsvinding. Maar voor de Decembermoorden, daarvoor gold ineens het gelijkheidsbeginsel: want als er ooit amnestie is gegeven voor misdrijven tegen de staat en de openbare orde, is het kennelijk oneerlijk om niet ook amnestie te geven voor misdrijven tegen het leven. Dat het gelijkheidsbeginsel hier niet opgaat – het gaat namelijk om twee volstrekt verschillende gevallen – weerhield de amnestiewetgever er niet van dit beginsel als juridisch fundament van de amnestieverlening te beschouwen.

Hoewel het Inter-Amerikaans Hof en de VN mensenrechtencommissie onomwonden stellen dat amnestie voor ernstige mensenrechtenschendingen in strijd is met internationaal recht, oordeelde de Krijgsraad het tegenovergestelde. Ook bleek het juridisch heel goed verdedigbaar het strafproces te schorsen totdat een niet-bestaand hof zich had uitgelaten over een kwestie die er eigenlijk niet toe doet. Hier bleef het helaas niet bij.

Het Decembermoordenproces werd gereduceerd tot een politiek proces, louter bedoeld om de hoofdverdachte schade te berokkenen. ‘Decembermoorden’, dat was ineens een misleidende term. Het was veel beter als we het voortaan hadden over de ‘Decembergebeurtenissen’, ‘dat Decemberding’ of zoals een ‘mediawerker’ van de staatsradio het vandaag verwoordde: ‘de ontwikkelingen die zich hebben voorgedaan’. Want of het daadwerkelijk moorden waren, dat was nog nooit door een onafhankelijke instantie vastgesteld. Dat de amnestiewet juist bedoeld was om te voorkomen dat een onafhankelijke instantie zich over deze vraag boog, dat was niet van belang. De scheiding der machten, dat was een door een racist bedacht onding dat alleen maar kon leiden tot sociale onrust en maatschappelijke spanningen. Dat dit concept van machtenscheiding het fundament van de Surinaamse grondwet is, deed daar blijkbaar niet aan af.

Ook het begrip ‘waarheidsvinding’ kreeg een andere definitie. Om aan waarheidsvinding te doen hoefde je niet meer volstrekt onafhankelijk te zijn. Welnee, voor de bekostiging daarvan kon je prima afhankelijk zijn van het subject van onderzoek. Ook kon je zonder problemen het subject van onderzoek laten bepalen onder welke voorwaarden aan waarheidsvinding zou worden gedaan: niet in een openbaar toegankelijke ruimte, maar ver weg van pottenkijkers, op zijn buitenverblijf; niet door middel van een verhoor, maar onder het genot van een hapje en een drankje. ‘De getuigenis van president Bouterse’ was een toepasselijke naam, ook al was hij eigenlijk geen getuige, maar hoofdverdachte, kan hij zich alleen herinneren dat hij bij geen enkel strafbaar feit betrokken is en doet zijn huidige functie volstrekt niet ter zake.

Voorstanders van strafrechtelijke vervolging voor de Decembermoorden waren van de één op de andere dag slechts uit op confrontatie, terwijl de hoofdverdachte in deze zaak alleen maar waarheidsvinding door middel van dialoog nastreeft. Alsof dit allemaal niet genoeg was, werd ook nog eens gesteld dat voorstanders van strafrechtelijke vervolging op de koop toe nemen dat er een burgeroorlog uitbreekt als de hoofdverdachte zou worden veroordeeld en gearresteerd. Dat is geen waarheidsvinding door middel van dialoog, maar een onverholen bedreiging, een drogreden, een wetenschapper onwaardig, maar bovenal: de wereld op z’n kop.

In Suriname zeggen we vaak: ala ogri e tyar’ wan bun. Maar de ogri van de amnestiewet was hardnekkig. Het bleef zich drie-en-een-half jaar lang als een olievlek uitbreiden. Van een bun was in geen velden of wegen iets te zien. Onrecht en onwaarheid kregen vat op de publieke opinie, die leek te zijn omgeslagen ten nadele van gerechtigheid. En toen was daar ineens een lichtpuntje: de uitspraak van het Hof van Justitie waarin het OM werd bevolen het strafproces met onmiddellijke ingang voort te zetten. Het Hof wees een vonnis waar juridisch weinig tot niets op af te dingen is. Indachtig de opeenvolgende uitspraken van de krijgsraad sinds de aanname van de amnestiewet is dat een ongelofelijke verademing.

De uitspraak van het Hof nodigt uit tot optimisme. De juridische mogelijkheden de zaak toch te traineren lijken definitief uitgeput. Ervaringen uit het verleden dwingen ons echter realistisch te blijven. We kunnen er namelijk ook van op aan dat de drijvende kracht achter de amnestiewet ook nu weer alles in het werk zal stellen om nieuwe obstakels voor gerechtigheid op te werpen.

De realiteit is dat we op grond van deze ene uitspraak van het Hof niet kunnen stellen dat de rechtsstaat is hersteld. Ook in Suriname geldt: één zwaluw maakt nog geen zomer. Dit rechtvaardigt echter óók niet de tegenovergestelde conclusie, namelijk dat Suriname géén rechtsstaat is. De rechtsstaat is namelijk geen gegeven, maar een oneindig proces van pogen en falen, van vallen en opstaan. Het belangrijkste ingrediënt van de rechtsstaat Suriname, van recht en waarheid, is de burger die niet berust in tegenslag en teleurstelling, maar desondanks goede moed houdt en zich blijft inzetten voor gerechtigheid. De rechtsstaat, dames en heren, dat zijn wij.

Houd goede moed!"

WWW.NICKERIE.NET

Email: info@nickerie.net

Designed by Galactica's Graphics