Nickerie.Net, dinsdag 16 februari 2016

Tirannie van de meerderheid

Alexis de Tocqueville, een Franse filosoof, (1805-1859) heeft in zijn tijd gewaarschuwd voor het risico van de tirannie van de meerderheid en dat de minderheid in een moderne democratie van gelijke rechten beschermd dient te worden.In zijn studies maakte Tocqueville zich voornamelijk bezorgd over de valkuilen in deze moderne democratie,  zoals de kloof tussen burger en politiek, en de dominantie van het economisch denken in vrijwel alle onderdelen van de samenleving. In Frankrijk waren de verhoudingen in de samenleving langzaam steeds vlakker aan het worden, maar in de wetten en het bestuur van het land hadden deze ontwikkelingen geen ingang gevonden. Volgens Tocqueville ontstond er op gegeven moment een spanningsveld tussen het pays réel (democratisch) en het pays légal (aristocratisch). Dit spanningsveld monde uiteindelijk uit in een bloedige revolutie. Een democratische samenleving kenmerkt zich volgens Tocqueville door gelijke rechten.

Het is rechtvaardiger omdat democratie meer ruimte geeft aan de individuele capaciteiten van de meeste mensen. Gelijke rechten betekent dat geen enkel individu of groep, buiten regio’s, landen, of volkeren, uitgezonderd word in tijd, ruimte, en geld om zich uniek te ontwikkelen. Tocqueville noemt dit “individualisme”. Hij vond dat het de democratische mens eenzaam, zwak, en anoniem dreigt te maken.

“Individualisme” leidt  tot eng denken en veronachtzaming van het algemeen belang. Iedereen wil zich in een klein kringetje opsluiten, bestaande uit soms collega’s, naaste familieleden, en  enkele vrienden. Gelijkheid van status brengt de autoriteit van de meerderheid. Iedereen legt hetzelfde gewicht in de schaal. Dit kan leiden tot gebrek aan respect voor minderheden.

Zo een tirannie van de meerderheid is al mogelijk bij een simpele stemming (de helft plus één) in een politiek orgaan. De meerderheid bepaalt namelijk hoe bijvoorbeeld omgangsvormen eruit zien, wat de mode is, en wat ‘men’ vindt. Dit betekent dat wij ‘gewoon’ moeten doen, dat wil zeggen, iedereen moet volgen. Hierbij wordt de vrijheid van meningsuiting sterk beperkt door een onzichtbare, doch zeer voelbare, politieke code.

Tocqueville maakt zich in zijn studies ook bezorgd over wat hij noemt het “zachte despotisme” van een gecentraliseerde, paternalistische overheid. Voor Tocqueville is de overheid een vorm van “gereguleerde, milde, en vreedzame slavernij” die “in de schaduw van de volkssoevereiniteit” goed gecombineerd zou kunnen worden met de “uiterlijke vormen van vrijheid”, zoals respect voor rechten, functionele scheiding van machten, en regelmatige verkiezingen.

Door meer en meer mensen op meer en meer gebieden  hulp te verlenen op basis van gelijke rechten, gegarandeerd door ambtelijke procedures, dreigt een democratische samenleving door de staat te worden gedomineerd. Dat is immers de enige sterke maatschappelijke organisatie waartoe het zwakke democratische individu zich om hulp kan wenden.

Door de egalitaire, commerciële karakter en tendens tot centralisering (die besluitvorming voor de burger ongrijpbaar maakt) neigt een moderne democratie in Tocqueville’s analyse juist tot politieke apathie. Revolutie en volksopstanden zijn een kleinere bedreiging dan stagnatie en gebrek aan belangstelling voor de algemeen belang.

Vrijheid, diversiteit en het voorkomen van tirannie vereist volgens Tocqueville waakzame burgers, bestuurlijke decentralisering, en functionele machtenscheiding, alsmede onafhankelijke organisaties, zonder banden met de staat, gesteund door een onafhankelijke media. Vrijheid van vereniging en vrijheid van meningsuiting zijn dan ook de belangrijkste burgerrechten in een moderne democratie.

De echte bezorgdheid is dat burgers tot actie zullen overgaan, maar dat zij dat niet doen.

Winston de Randamie B. Ed.

WWW.NICKERIE.NET

Email: info@nickerie.net

Designed by Galactica's Graphics