Paradise geeft het verleden prijs

Plantage geheimen

Niet ver van de plantage Hamptoncourt, lag de plantage Paradise, de eerst volgende bestemming van Dikland en de Bruin. Wat ze op Hamptoncourt hebben gezien, was boven hun verwachting geweest. Onvoorstelbaar, dat de plantagegeheimen van Nickerie, zo lang voor het grote publiek onbekend zijn gebleven. Zowel Phillip als Jan zijn zeer benieuwd, welke verassingen hen nog liggen te wachten en welke geheimen ook Paradise prijs zal geven.

Cowboyachtig centrum

Om vanuit Hamptoncourt naar Paradise te komen moeten Phillip Dikland en Jan de Bruin, de Fridericiweg terugnemen, en langs de Boonackerpolder en de Sawmillkreekpolder gaan, alvorens het cowboyachtige centrum van Paradise te bereiken. Jaren stonden er twee oude gebouwen ( een is inmiddels afgebroken ) aan weerszijde van de weg, tegenover elkaar. Bij het aanschouwen van de gebouwen, die zeker van de plantageperiode van de plaats afstammen, heeft menigeen zich in Texas gewaand, vanwege de stijl waarin de gebouwen waren opgetrokken. Er is weinig hoop dat ook dit gebouw dat er nog staat behouden zal worden. Mocht het gesloopt worden, zal de plaats een belangrijke karakteristiek verliezen.

Boomgaarden en tuinen

De tocht naar de plaats van bestemming, Paradise, zal ongeveer een kwartier duren. De Fridericiweg is gelukkig redelijk begaanbaar vanwege het droge weer. Aan de rechterzijde van de weg is er een niet al te brede strookland tussen de weg en de rivier. Soms is de Nickerierivier vanuit de weg duidelijk zichtbaar. Waar de strook iets breder is, heeft men woonpercelen aangelegd en staan op de erven leuke woningen. Een houtzagerij en enkele winkels ontbreken niet. Nabij de zagerij valt een zeer goed onderhouden tuin, beplant met vele sierplanten, struiken en bloemen direct op. Ook  vruchtdragende kleine citrusaanplanten vallen in de smaak bij Jan en Phillip, die beseffen dat er toch mensen zijn die met gevoel voor schoonheid, het land met succes kunnen te cultiveren. “Het is frappant dat met zo geringe moeite de vruchtbare aarde van de jonge kustvlakte zoveel vruchtbomen doet groeien en vrucht dragen. Maar dat er daartegenover enorme hoeveelheden sappen uit het Caribischgebied en zelfs uit Europa worden geïmporteerd”,merkt Jan op. Aan de linkerzijde van de weg staan direct achter het afvoerkanaal de woningen van  voornamelijk Hindostaanse rijstboeren, volgens het systeem van de lintbebouwing. Het valt Dikland , die architect van beroep is op, dat er toch wel nog interessante oude woningen staan, die zeer zeker tot in de vroege immigratieperiode teruggaan. Vaker dan gedacht wordt de wagen daarom gestopt, om een foto te maken van de oude huizen. “ In dit gebied heeft touwens eens de plantage Phoenix gestaan”, merkt Phillip op. Bepaalde bouwstijlen komen zo overeen met die van elders op plantages, dat een van de woningen bijna een kopie lijkt te zijn van een historische woningen ,die onlangs op de plantage Fredriksdorp in Commewijne is gerenoveerd. Niets ontgaat de met kennis begiftigde ogen van Dikland, die met een mengeling van liefde en ontzag zijn speurtocht met zijn vriend voortzet. Geen moment wordt de tocht naar Nickerie betreurd. Integendeel, een gemengd gevoel  van tevredenheid en genoegdoening geeft een diepe ervaring van innerlijke bevrediging.

 Achter de woningen strekken de rijstvelden zich uit. De vele kokospalmen op de dammen, staan als stille getuigen te genieten in de wind. De oogst is kortgeleden binnengehaald, en worden nu de gronden bouwrijp gemaakt. Maar ook hier, net als op Hamptoncourt , doet de acute droogte zich gevoelen. Er zijn grote problemen te verwachten. Dat neemt niet weg dat de mensen hun vriendelijkheid als echte Surinamers blijven behouden. Velen nemen de moeite een wuivende groet te maken in de richting van Jan en Philips. Indien nodig de ondersteuning te geven aan de  historische speurders, die nu toch wel het centrum van Paradise  binnen rijden.

Spreekwoordelijke weelde en graftomben

“Phillip weet dat de plantage Paradise een samensmelting is geweest van 3 loten van elk 500 akkers, die zijn uitgegeven aan J.F.Friderici in 1810, J.M.Dietzel in 1799 en J.L.Preeger in 1799. Op de plantage wordt koffie verbouwd. Er werken voornamelijk negerslaven, vrijwel allen afkomstig uit de Engelse koloniën , met name Graneda. Meerdere planters hebben zich in Nickerie( Neder-Nickerie) en Coronie( Opper-Nickerie) gevestigd met medeneming van hun slaven. Tijdens het Engelse tussenbestuur ( 1804-1816 ) neemt het district zeer in bloei toe. In 1825 telt Nickerie 27 plantages, waarvan 10 aan de kust liggen, deze zijn katoenplantages, o.a. Union, Good Intent, Lendshall en Sealand”. Ongeveer 50 jaar later zal de zee, deze aan de kustliggende plantages op de mens veroveren, vanwege de weigering van de koloniale Nederlandse overheid, de oprukkende zee doormiddel van een zeewering tegen te houden. De schijnbare onschuldige verkeerde beslissingen, met zichtbare grote gevolgen.

Phillip en Jan besluiten even te stoppen, een koele drank in de winkel te nuttigen alvorens met de omwonenden te praten, alvorens verder te gaan. Beide hebben nog geen idee, wat en waar te zoeken. Van de winkelier horen zij, dat zij de weg die loopt van de rivier, vlak naast de oude hoekwinkel moeten nemen. De weg is gebouwd op de oude hoofdweg van de plantage, die naar die naar de fabriek leidde. Ramdathmissier die naast de hoekwinkel eveneens een historisch gebouw ( de oude politiepost ) bewoond, geeft als aanvulling de informatie, dat er ook twee graftomben zijn op een erf tegenover de plaats waar de fabriek heeft gestaan. Graftomben van blanken die eens op de plantage hebben gewoond. Hijzelf is 92 jaar, maar weet dat hij als kleine jongen vaker blanken naar die graftomben had zien komen kijken. Maar wie daar zijn begraven kan hij niet vertellen. Maar de informatie is al genoeg voor Dikland en de Bruin die de smaak van succes al proeven, net de reactie een hongerige klant, die zijn lekkere maaltijd gepresenteerd krijgt. Op verdere aanwijzing rijden zij daarna ongeduldig de Binnenweg Paradise op en stoppen zo’n 500 meter verder op een plek waar er veel, net als op Hamptoncourt, veel grote manjabomen staan.

De heer Samuel Chester laat restanten zien van de suikerfabriek in Paradise - Nickerie

“Dit moet de plek zijn ,waar de suikermolen stond”,zegt Phillip intuïtief, en vertelt automatisch:” In 1799 verkoopt Friderici de jonge plantages aan John Stuart. In 1824 schakelt de plantage onder zijn erfgenaam William Stuart over van koffie op suiker. Een stoommachine uit londen wordt geinstalleerd. Er werken 143 slaven op de plantage, waarvan 150 akkers nog beplant zijn met koffie, 100 akkers met kost en 100 akkers met suikerriet. De plantage wordt in Stuart’s tijd omgevormd tot een suikerplantage. Rond 1843 voert J.Cruickshank het gezag. Als hij sterft komt de plantage in handen van Anthony Desse. Vader en zoon Desse zijn eigenaren van vele plantages. Zo bezit Anthony de plantages Union, Plaisance ,Paradise, Sarah, Leasowes en zijn zoon Edmund bezit Gloria, Potosi, Groot Hoop, Burnside, Novar, Bellevue, Cardrossparc en Perseverance. Desse is de rijkste man van de streek, eigenaar van vele plantages, zowel in het Nederdistrict als in het Opperdistrict. Heckers schrijft over hem:” … De weelde ,door Desse in zijn prachtige gebouw te Nieuw-Rotterdam ten toon gespreid en de levenswijze van dezen rijkaard waren in Nickerie spreekwoordelijk. Ik waag het niet, neer te schrijven wat mij is medegedeeld van de rijke stoffering van het logeergebouw op Paradijs, een zijner plantages, bij aankomst van zijn dochter uit Europa…”.

C.Fletcher & Co. London & Derby

Aan de overkant van de straat, achter het oude transportkanaal staan er twee houten woningen op neuten. In een van de woningen woont de 79-jarige Samuel Chester. Hij ontvangt Phillip en Jan gastvrij. Op zijn erf staan restanten van het plantage verleden, zoals de cappas waarin de suiker werd gekookt, en delen van een stoomketel. Een hoekig stuk ijzer steekt elders uit de grond omhoog waarop nog net valt te lezen:” Nickerie Colony “. Maar op het achtererf staan twee juwelen, de graftombes van gele bakstenen. De graven zijn weliswaar niet compleet, want de naamplaten zijn verwijderd. Volgens Chester, waren er lang geleden “ Bakras” gekomen, die de naamplaten en de kisten hebben verwijderd. “ Mogelijk betreft het hier de graven van Cruickshank en diens echtgenote”, zegt Phillip aan Jan.

De heer Kenneth Donk samen met Samuel Chester. Op de achtergrond de heer Plillip Dikland (Paradise - Nickerie).

Samen met Samuel wordt de omgeving grondig onderzocht. Niet ver van de graven, in de buurt, moet vroeger het grote plantagehuis hebben gestaan. Samuel kan echter de juiste locatie niet aangeven. Wel vertelt hij dat na de afschaffing van de slavernij de vrijgemaakte slaven hier geruime tijd cacao hebben geteeld. Enkele vruchtdragende bomen staan er nog. Maar door de krulloten ziekte kwam ook daaraan een eind. Aan de overkant van de weg laat hij de restanten van de suikerfabriek zien. Onder andere is er een incomplete suikerpers geleverd door C.Fletcher& Co. London & Derby. Verder nog twee hoefijzervormige tanks, voor de opslag van suikersap en melasse. Zaken die personen die zoeken naar “oude dingen”, doen watertanden.

Onverwachte succes en geluk, zijn de metgezellen van Phillip en Jan geweest, ook hier op Paradise.  Zij zijn best tevreden, wederom is een deel van de plantage historie van Nickerie bloot gelegd. Het is al laat in de middag wanner zij de reis naar Paramaribo zullen aanvangen. Nabij de rivier wordt nog een stop gemaakt bij de zware houten rijstschuren met bijbehorende betonnen droogvloer. Niet ver daarvandaan staat bij de rivieroever, ten prooi van de termieten en slopers, het restant van een reeds lang verlaten EBG-kerkje. De rivier blijft onberoerd, is immer in beweging. In stilte begroeten de speurders de Oost-West verbinding, zelf innerlijk bezig met de verwerking van de fonds van de dag. Dikland beslist: “ Plantage Nursery, jou bezoek ik zeer spoedig….”.

K.R.Donk, 21 maart 2004

Reacties: kennethdonk@yahoo.com

naar boven

Overzicht van reeds verschenen artikelen

WWW.NICKERIE.NET

Copyright © 2003 - 2004 . All rights reserved.

Designed & hosted by Galactica's Graphics