Ramautar Bipat, de laatste karrenman van Nickerie
02/04/2009

In het begin van de vorige eeuw tot zeker de jaren zestig, werd het vrachtverkeer op de wegen van Nickerie, voornamelijk onderhouden door ezelkarren en karren voortgetrokken door stieren. Met de komst van steeds meer vrachtwagens, nam het aantal van de karren op de weg af. Anno 2009 is Ramautar Bipat de laatste actieve karrenman in het rijstdistrict. Aan wat generaties lang een middel van bestaan is geweest, zal over enkele jaren een eind komen. Met Ramautar zal dan het beeld van de karrenman in Nickerie, volledig verdwijnen.

Het begon allemaal met Ramotar de zoon van de Brits-Indische immigrant  Deprajee 389/C en zijn vrouw Sookdea, die de dochter was Sankar 441/N en Malika 453/N. Ramotar had er niet voor gekozen om net als zijn ouders op de plantage te werken, maar begon een eigen bestaan. Om meer van Ramotar te weten te komen, praat ik met de kleinzoon, Nandrai Bipat, ook bekend als Ronald. Nandrai die geboren is op 28 augustus 1942, is getrouwd met Ladyawatie Bawanibik. Hijzelf  is kleermaker van beroep. Hij vertelt mij het volgdende: " Ik ben de zoon van Sewpersad Willem, de zoon van Ramotar, mijn grootvader. Ramotar, ook wel Rampadarath genoemd, was landbouwer te voorland Waterloo. Daar verbouwde hij bananen en cassave en nog andere landbouwproducten. Ik kan me herinneren dat van bananen tom-tom werd gemaakt, terwijl cassave in droge koemest werd geroosterd om vervolgens met gestoofde kwie-kwie te worden gegeten. Ramotar bracht kokosolie uit Coronie voor verkoop.

Nandrai Bipat( uiterst links) met familie.-.

En als hij zelf niet naar Coronie ging, brachten de kotters de olie in vaten aan de sluis van Waterloo, nabij Nieuw Nickerie. Op de zeilboten die namen hadden als Litwina en Anson, werkten onder andere Ba Asjang, Alfons, Kokko en Policeman. Ramotar was een man in aanzien. Hij had een aantal stieren koeien, vele ezels en karren, die voor allerlei diensten werden ingezet. Daarnaast was hij de bezitter van grote lappen grond, die merendeels ten oosten van Nieuw Nickerie, nabij de Waterloostraat, Annastraat en Maynardstraat lagen. De eigenaar en directeur van de plantage Waterloo, Shankar, noemde hem Radja, vanwege het kapitaal dat hij bezat. Op een dag reden Shankar en zijn vrouw, mistris genoemd, in hun rode Impala, waarvan het dak zwart was, te voorland Waterloo. Bij de ontmoeting met Radja vroegen zei hem of hij de lap grond aan de Nickerierivier tussen de twee sluizen van Waterloo wilde kopen voor  achtduizend gulden. Radja had genoeg geld, maar mocht het terrein in delen kopen.

Radja antwoordde toen: "wat ga ik met de krabbengrond doen". Nu zijn hele woonwijken en industrieën daar gevestigd", zegt Nandrai Bipat, met een zekere teleurstelling. Rond Ramotar zijn bekende Surinaamse politici  voort gekomen. Nandrai vertelt dat de welbekende geleerde en politicus mr C.R. Biswamitre een broer was van Ramotar. Dat de eerste hindostaan die minister van Onderwijs werd, mr W.E. Juglall, de broer was van Sookdea. Een zoon van een andere broer van Sookdea, is de welbekende ir  Ramsewakh Shankar, de gewezen president van Suriname. Een zus van Ramotar was getrouwd met Sitalsing. Sitalsing had een theater aan de Gouverneurstraat, tussen de Annastraat en de Waterloostraat en een softdrinkfabriek aan de Waterloostraat tegenover Radio Rani. Daar werden de welbekende Speed en de Stater Esser softdrink gebotteld, lang voordat TTL en Coca-Cola hun fabriek hadden in Nickerie. Sitalsing was de vader van de bekende politicus mr L.B. Sitalsing, de eerste hindostaan die lid van de Staten van Suriname werd. Biswamitre en Juglall hebben Findley gesteund met zijn Eenheidsfront tegen Pengel.  Wijlen  ir Bipat, een kleinzoon van Ramotar, was een trekker van de NPS.

Bahadoer was mijn leermeester

Hoewel het verhaal een interessante wending nam, breng ik Nandrai Bipat weer op het spoor: de laatste karrenman van Nickerie. Hij vervolgt zijn verhaal aldus: "Mijn grootvader Ramotar had drie zonen: Sewpersad Willem mijn vader, Harrypersad en Bindram ook bekend als Biram. Biram is de vader geweest van  ir Bipat. Bindram en Sewpersad gingen vaak naar Coronie. Zo heeft Bindram,  de salesman, toen met een Coroniaanse vrouw een dochter verwekt. De voorloper van Wan Pipel, is jaren ‘geheim’ gehouden. Het meisje is onderwijzeres geworden. De jongens waren geen koekjes. Zo zou een keer alle geld om inkopen in Coronie te doen," in zee zijn gevallen". Vader Ramotar heeft niet al de verhalen van de jongens als zoete koek geslikt. Vóór zijn dood verkocht hij alle percelen, behalve waarop de jongens woonden. Sewpersad en Harrypersad waren vrachtrijders.   Blom, uien, aardappelen en andere producten werden van de steiger gehaald en getransporteerd naar de winkels van onder anderen Fung Fen Chung en Tjon Tjauw Liem en Tjon Sieuw. De producten werden aangevoerd met de boten Juliana en Wilhelmina, later de boten Nestor en Stentor. Met de dood van Sewpersad in 1948 en Ramotar enkele jaren daarna, nam Harrypersad de zaak  over. Bindram werd marktverkoper en hield koeien". Harrypersad legde zich toe op het transporteren van hout, leverde koemest en as afkomstig van de rijstkaft verbranding. Harrypersad ook bekend als Bahadoer, was zeer geliefd  bij de mensen, vooral onder de javanen. Hoe hij en zijn broers uiteindelijk de familienaam Bipat kregen ( Bipat betekent ramp) is een raadsel. Het verhaal van Harrypersad vertelt  zijn zoon Ramautar Bipat:

" Mijn vader kweekte net als zijn vader koeien. Hij werkte daarnaast als vrachtrijder bij de houtzagerij Sultan aan de Maynardstraat. Hij bracht voornamelijk brandhout voor de mensen in Nieuw Nickerie en de nabij gelegen polders. Wanneer in de regentijd de vraag naar zaagsel groot was – daarmee werden de erven opgehoopt – werkte hij tot laat in de middag. De mest die de koeien leverden, werd op gezette tijden verkocht aan mensen die deden aan tuinbouw. Bahadoer had altijd werk.  Mijn moeder Soemintra Bipat-Sewtahal, melkte elke morgen en middag de koeien.

De kinderen zorgden ervoor dat de melk werd geleverd, en de koeien genoeg te eten kregen. Na de dood van mijn vader, ik was toen 17 jaar, heb ik zijn werk voortgezet.  Ik ben nu 40 jaar. Tussen nu en toen ik begon heb ik in totaal 12 stieren getraind om de kar te trekken. Ik ben begonnen met   vijf  gulden per vracht, terwijl het nu SRD30 is. De grootste afstand die ik met de stier heb afgelegd voor de levering van een vracht padiekaf, is tot Binnenweg Paradise. Heen en terug zal het ongeveer 30 kilometer  zijn. Ik heb er twee uren over gedaan.  Het is prettig je eigen baas te zijn, dan voor een tientje de hele dag voor een baas te werken. Ik houd van mijn beesten. Momenteel heb ik een stier en zes koeien. De beesten houden ook van mij. Een keer heeft een valse stier mij wel op de horens willen nemen. Ik was hem te snel af. Zo een beest kun je dan niet langer houden. Het doet je pijn, maar ik heb hem aan de slager verkocht. Ik hielp mijn vader Bahadoer bij het werken, hij was mijn leermeester.

Kar nabij hoek Gouverneurstraat en Emmastraat rond 1930.-.

 Ik heb met mijn verdiende geld, mijn eigen huis gebouwd. Mijn zoon en dochter zitten op de Muloschool, de R.G.Bueno Bibazschool, waar ze het goed doen. Mijn zoon moet een ander beroep kiezen, omdat het werk zoals ik en mijn vader en zijn vader dat deden, verdwijnt. Karrenmannen die stieren als trekdier gebruikten waren onder andere Soerdjo, Abdoel, Jerry Lewis en Bapna. Daarnaast had je de ezelkarren van Djodjo en Daily Bread. Maar nu ben ik alleen als karrenman overgebleven. Zolang ik leef en kan, zal ik dit werk blijven doen".
Ramautar Bipat, zijn vrouw Reshida Bipat-Azadkhan en de kinderen Varisha en Shifai zijn tevreden met wat ze hebben. Elke dag worden een aantal liters melk voor SDR 2,50 per liter verkocht.  Reshida werkt als bediende aan huis bij een zakenfamilie. De kinderen zijn trots op hun vader, ze zeggen: "Hij werkt hard voor het geld, voor onze verzorging en studie". Ramautar zegt: " Mijn koeien zijn mijn hobby, leven en werk. Als je een hond kweekt, houdt hij de wacht voor je en je verzorgt hem. Als je een koe kweekt, produceert zij voor je, levert melk en mest en je verdient".-.

K.R.Donk

Reacties Kenneth Donk: kennethdonk@yahoo.com

Graphics Akhiel Mahabier: info@nickerie.net

naar boven

Overzicht van reeds verschenen artikelen

WWW.NICKERIE.NET

Copyright © 2003 - 2009 . All rights reserved.

Designed & hosted by Galactica's Graphics